طراحی ساختمانهای قضایی (طراحی دادگاه)
در طراحی دادگاه ها به طور معمول نیازها و اهداف بنا در قالب سه دسته کلی بیان میشوند: نخست اهداف، نیازهاي فنی و ساختاري، دوم نیازهاي عملکردي و سوم نیازهاي رفتاري. اهداف عملکردي به نقش و عملکرد ساختمان به عنوان بستري براي فعالیت هاي خاص می نگرد و اهداف رفتاري تاثیر بنا و معماري را بر انسان در نظر می گیرد.
دفتر نظارت فنی و مهندسی قوه قضائیه با هدف ساماندهی و مناسب سازي نظام فضایی وکالبدي ساختمانهاي قضایی مجموعه اصول و قواعدي را با موضوع ضوابط و معیارهاي طراحی معماري و طراحی داخلی ساختمان هاي قضایی، تهیه و با هماهنگی امور نظام فنی و اجرایی سازمان برنامه و بودجه کشور جهت تایید و ابلاغ به عوامل ذینفع نظام فنی و اجرایی کشور براي این معاونت ارسال شد.
ویژگی ها و الزامات عملکردی در طراحی ساختمانهای قضایی
با عنایت به وظایف تصریح شده در اصل شصت و یک قانون اساسی جمهوري اسلامی ایران : اعمال قوه قضائیه بوسیله دادگاه هاي دادگستري است که باید طبق موازین اسلامی تشکیل شود و به حل و فصل دعاوي و حفظ حقوق عمومی و گسترش و اجراء عدالت و اقامه حدود الهی بپردازد اجراي این امور مستلزم برخورداري از فضاي مناسب می باشد.
ساختمان هاي قضایی به دلیل ماهیت عملکردي و وظایف و مسئولیت هاي محول شده به قوه قضائیه ، نیاز به جایگاه متمایزي با سایر ساختمان هاي اداري دارند . به عبارت دیگر این ساختمانها بایستی از لحاظ معماري و طراحی، ظرفیت سنجی و امکان سنجی استقرار ، هم چنین جایگاه روحی و روانی بهره برداران در ارتباط با محیط پیرامون آن ها ، با نیازهاي قضائی مطابقت داشته باشند .
در واقع، قوه قضاییه یکی از سه قوه اصلی و اثرگذار در اداره امور کشور میباشد. این قوه به دلیل ماهیت عملکردي خود نیازمند آن است که هم در مقیاس موضوعات شهري و هم از حیث معماري و طراحی داخلی، توجهی خاص و نگرشی ویژه جهت برنامه ریزي و طراحی دادگاه ها، به خود اختصاص دهد. فضاهاي اداري قضایی باید جایگاه متمایز و ممتازي نسبت به سایر فضاهاي اداري داشته باشد.
وجه تمایز طراحی دادگاه ها با سایر فضاهای اداری
ساختمانهاي قضایی را نمیتوان همتراز ساختمانهاي اداري تلقی کرد و اساس برنامه ریزي براي آن را محدود به قوانین و مقررات مرتبط با فضاهاي اداري دانست. ضرورت توجه به متمایز بودن فضاهاي قضایی از سایر فضاهاي اداري در جایی اهمیت پیدا میکند که در نخستین گام، کاربران فضاهاي قضایی را مورد بررسی قرار دهیم؛ ارباب رجوع، وکلا و قضات به لحاظ ماهیت نزاع، اختلاف، جرم و امثال آن، شرایط حساس و ویژهاي دارند؛ که همین مسأله، اصلیترین تمایز ارباب رجوع واحدهاي قضایی با سایر فضاهاي اداري به شمار می آید.
آسیب شناسی ساختمانهای قضایی
آسیبشناسی وضعیت فعلی ساختمانهاي قضایی نشان میدهد که بعضی از تنگناهاي موجود، به ظرفیت سنجی و امکانسنجی استقرار این مجموعه ها در مناطق مختلف کشور باز میگردد و برخی از این مجموعه ها از لحاظ معماري کارایی لازم ندارند. همچنین برخی دیگر از مسایل و مشکلات ساختمان ها، در زمینه هاي معماري و طراحی، مربوط به استفاده از الگوهاي دوران مدرنیسم بوده که جایگاه روحی و روانی انسان در ارتباط با محیط پیرامونش را در نظر نگرفته است.
ضوابط و معیارهاي طراحی معماري و طراحی داخلی ساختمانهاي قضایی
در جایی که ارتباط معناداري میان بیسوادي، بیکاري، مهاجرت، اعتیاد و سایر مسائل و آسیبهاي اجتماعی با جرمخیزي، اختلاف و نزاع و … وجود دارد، این گروه تعداد قابل توجهی از ارباب رجوع واحدهاي قضایی را تشکیل میدهند که بدیهی است ملاحظات و تمهیدات مخصوص به خود را طلب نماید.
شرایط خاص وکلا و قضات را نیز نمیتوان به واسطه حساسیت شغلی و اثرگذاري مستقیم بر سرنوشت و زندگی ارباب رجوع همتراز و مشابه وضعیت شغلی سایرکارمندان اداري دانست. از حیث دشواري، حساسیت و ریسکپذیري، حرفهي قضاوت و وکالت بسیار متفاوت تر از سایر حرفه ها بوده، به طوري که شأن و جایگاه منصب قضاوت قابل مقایسه با آنها نیست.
علاوه بر موارد مذکور روند رو به افزایش و تعدد پروندههاي قضایی سبب میشود تا نگاه و رویکردي ویژه به طراحی دادگاه ها مطرح شود. در این میان، توجه به طراحی داخلی دادگاه به عنوان یکی از مهمترین عناصر مکمل معماري و تعریف کننده فضاي داخل که غالباً مورد غفلت و بی توجهی عموم و حتی برخی از طراحان قرار میگیرد، اهمیت ویژهاي پیدا میکند.
نشریه 781 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
اصول ارائه شده در این نشریه، مشتمل بر ضوابط طراحی معماري و معیارهاي طراحی داخلی آن دسته از ساختمانهاي قضایی است که عملکرد قضاوت در آنها صورت میگیرد. این ساختمانها اعم از ساختمانهاي قضایی، حوزه هاي قضایی، دادگستريها و دادسراها هستند که به دلیل وظایف و نوع عملکرد و همچنین نوع مراجعین به آنها، متمایز از ساختمان هاي غیر قضایی میباشند. در خصوص بخشهاي اداري این مجموعه ها، ضوابط نشریه 178 سازمان برنامه و بودجه ملاك عمل خواهد بود.
فهرست مطالب نشریه 781 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
فصل اول: معرفي ساختمان ها و تشکيلات قضايي
1-1 کلیات
1-2 مفاهیم و تعاریف
1-3 سازمان ها، نهادها و ادارات وابسته به قوه قضاییه
1-4 موضوعات تخصصی دستورالعمل
فصل دوم- طبقه بندي و عوامل تاثير گذار بر معماري طراحی دادگاه ها و سایر ساختمان هاي قضايي
2-1 نحوه طبقه بندی فضاها در طراحی دادگاه ها و سایر ساختمانهای قضایی
2-2 الگوی فضاهای مشابه در واحدهای قضایی
2-3 زون بندی و گردش کار
2-4 روند دادخواهی در تشکیلات قضایی
2-5 مشخصات فضایی
2-6 عناصر هویت بخش کالبدی در ساختمانهای قضایی
2-7 تعریف الگوی دسترسی (گردش افقی و عمودی) و الگوی توزیع فضایی- کالبدی
2-8 تعیین حرایم و سلسله مراتب امنیتی و قضایی در حوزه ساختار فیزیکی و بصری
2-9 عوامل و عناصر معماری معرف ساختمانهای قضایی
2-10 برخی معیارها و توصیه های طراحی قابل بررسی در ساختمانهای قضایی
2-11 ضوابط، مقررات و دستورالعملهای موجود در زمینه معماری ساختمانهای قضایی
2-12 عوامل تأثیرگذار در طراحی معماری فضاهای ساختمانهای قضایی
2-13 عوامل تأثیرگذار در تعیین سرانه های فضایی
فصل سوم- ضوابط، معيارها و توصيه هاي طراحي معماري دادگاه ها و سایر ساختمان هاي قضايي
3-1 توصیه هاي مربوط به موقعیت یابی در شهر و محوطه سازي
3-2 توصیه هاي مربوط به دسترسی و ورودي
3-3 جانمایی ساختمان هاي قضایی در سایت
3-4 سرانه مورد نیاز بخش هاي مختلف ساختمانهاي قضایی
فصل چهارم- عوامل تاثير گذار در طراحي داخلي ساختمان هاي قضايي
4-1 عوامل تأثیرگذار در طراحی
فصل پنجم- معيارهاي طراحي داخلي ساختمان هاي قضايي
5-1 معیارهای مربوط به ایمنی و امنیت
5-2 معیارهای مربوط به تأمین نور در ساختمانهای قضایی
5-3 معیارهای مربوط به انتخاب رنگ در ساختمانهای قضایی
5-4 معیارهای مربوط به سیستم های حفاظتی در تأمین امنیت فضای داخلی
5-5 معیارهای مربوط به معلولین
5-6 معیارهای مربوط به سازماندهی و چیدمان فضاهای داخلی دادگاه ها
ضوابط و معیارهای طراحی معماری و طراحی داخلی ساختمانهای قضایی
دانلود نشریه 781 سازمان مدیریت و برنامه ریزی
دیدگاه بگذارید