راهنمای انتخاب روش تدارک پروژه- نشریه 717 - آزمون مهندسان| آزمون نظام مهندسی

روش تدارک پروژه

تعیین “روش تدارک پروژه ” که شامل دو جزو “روش تأمین مالی” و “روش انجام پروژه” است، از مهم ترین تصمیم هاي راهبردي در چرخه ي عمر پروژه است و انتخاب مناسب آن تأثیر عمده اي در موفقیت پروژه خواهد داشت.

روش تأمین مالی پروژه

منظور از “روش تأمین مالی”، روشی است که با بکارگیري آن، ساختار، نوع منابع پولی اعم از نقدي و اعتباري، روش بازپرداخت مبالغ استقراضی مورد نیاز پروژه، روابط قراردادي تأمین کننده مالی با نهادهاي ذي دخل مانند دستگاه اجرایی، وزارت امور اقتصادي و دارایی، بانک مرکزي، بانک عامل، سرمایه گذار و پیمانکار تعیین و منابع مالی مورد نیاز مشخص می شود. تعیین روش تأمین مالی پروژه یکی از دو جزو اصلی انتخاب روش تدارک پروژه میباشد.

روش انجام پروژه

مقصود از “روش انجام پروژه” نیز، تعیین روش انجام کارها و خدمت هاي مورد نیاز پروژه (به استثناي تامین مالی) است. درحقیقت روش انجام پروژه، نحوه ي سازماندهی و ترکیب حوزه هاي خدمت مورد نیاز در چرخه ي عمر پروژه شامل مدیریت، طراحی، ساخت، نصب، را ه اندازي ، بهره برداري، نگهداري و برچیدن تأسیسات و تسهیلات پروژه است که به وسیله کارفرما و یا بکارگیري یک یا چند نهاد انجام می شود. انتخاب روش انجام پروژه، شامل تصمیم گیري هایی مانند تعیین بسته هاي کاري، تعیین حوزه هاي خدمتی که جداگانه یا توام با یکدیگر انجام می شود، ترتیب سازمانی نهادهاي حاضر در پروژه براي هر بسته کاري پروژه، تعیین روش قیمت گذاري و پرداخت هر بسته کاري و در نهایت تعیین روش ارجاع کار و واگذاري هر بسته کاري پروژه است. تعیین روش اجرای پروژه یکی از دو جزو اصلی انتخاب روش تدارک پروژه میباشد.

روش های متداول تدارک پروژه

در گذشته روش هاي تأمین مالی و انجام پروژه ها ساده و محدود بود. در مورد تامین مالی، صاحب کار (کارفرما) وجوه مورد نیاز براي اجراي پروژه ي مورد نظر خود را از منابع نقدي موجود خود و یا از محل اعتبار ناشی از دارایی هاي دیگر خود یا حداکثر گرفتن قرض الحسنه براي تامین بخش کوچکی از سرمایه ي مورد نیاز فراهم می نمود. در مورد انجام پروژه نیز، روش امانی و روش هاي ساده ي واگذاري به پیمانکار متداول بود.

از زمانی که نظام بودجه اي متداول شد، پروژه هاي دولتی براي تأمین مالی به اعتبارات تعیین شده و تخصیص یافته در بودجه هاي سالانه و یا پنجساله متکی شدند. در مورد روش انجام هم روش متعارف طراحی- مناقصه- ساخت که در آن سه رکن کارفرما، مشاور و پیمانکار وجود دارد، تقریبا تنها روش متداول بود. لیکن به تدریج شرایط جوامع براي اجراي پروژه ها، به علل مختلف تغییر کرد و به تبع آن تغییرها روش هاي متنوع تدارك پروژه ابداع و به کار گرفته شد.

مشارکت بخش خصوصی و عمومی در تأمین مالی پروژه

براي تامین مالی، علاوه بر تاسیس سازمان هاي تامین مالی منطقه اي و جهانی مانند بانک جهانی، بانک هاي توسعه قاره اي و بانک توسعه اسلامی و مشابه هاي آن ها، ساز وکارهاي متعدد دیگري براي استفاده از منابع بخش خصوصی براي تامین مالی پروژه هایی که منافع عمومی دارند، ایجاد و به کارگرفته می شود. عبارت “مشارکت بخش عمومی و خصوصی “براي عموم این ساز و کارها به کاربرده می شود.

در مورد روش انجام پروژه ها نیز، روش هاي متنوع توام طراحی، ساخت و بهره برداري که از سویی موجب صرفه جویی در زمان و هزینه میشود و با روشهاي تأمین مالی غیر متعارف هم آهنگی دارد و از سوي دیگر ممکن است کیفیت را تحت تاثیر قرار دهد، ابداع و بکارگرفته شد. در نظام فنی و اجرایی کشور، انتخاب”روش تأمین مالی” و “روش اجراي پروژه”، جزو الزامات پدیدآوري طرح ها و پروژه هاي سرمایه گذاري برشمرده شده است. انتخاب و تصمیم گیري در رابطه با این دو موضوع، نیازمند بکارگیري فرایندي یکپارچه و نظام مند است.

راهنمای انتخاب روش تدارک پروژه – نشریه 717 سازمان مدیریت و برنامه ریزی

هدف از تهیه نشریه 717 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور آشنا کردن مسئولین دستگاه هاي اجرایی با واژه شناسی و ادبیات موضوع، معرفی انواع روش هاي متداول تدارک پروژه و تلاش در ارایه ي الگوهایی براي انتخاب بهینه این روش ها براي اجراي پروژه هاست. زیرا که معتقدیم در میان روشهاي متعدد اجرا و تدارك پروژه، انتخاب بهترین شیوه و روش ، هنري است که ریشه در آگاهی و تخصص دارد. در این جا همچنین برخود فرض می دانیم که از صاحبنظران، کارشناسان و دست اندرکاران متولی امر اجراي پروژه ها بخواهیم، ضمن مطالعه متن پیشرو، ما را از نگاه منتقدانه و آراء اندیشمندانه خود بهره مند سازند، تا بتوانیم ضمن اهتمام در توسعه این مفاهیم ارزشمند، نسبت به تدوین هرچه جامعتر آن در ویرایش هاي آتی اقدام کنیم.